valvụ nchịkwa mmiri na-asọ asọ dị elu

Mazị Waterman bụ onye bụbu onye nlekọta ogige ntụrụndụ mba na onye ode akwụkwọ nke National Geographic's Atlas of National Parks. Osimiri Noatak nke idei mmiri juru dị n'ọnụ ụzọ ámá dịpụrụ adịpụ nke Arctic National Park dị n'ebe ugwu ọdịda anyanwụ Alaska, na-akwagharị raft anyị na-agbada ma na-efegharị na ifufe. A na-ekpuchi okporo ụzọ reindeer na cobwebs n'akụkụ ugwu, na igwe ojii cumulus na-agbakọta n'elu ndagwurugwu ahụ dị ka mkpụrụ osisi chara acha. . Ndagwurugwu ahụ sara mbara nke ukwuu nke na ị nwere ike inwe mgbagwoju anya ma ọ bụrụ na ịnweghị ihe nlegharị anya na nyocha maapụ ugboro ugboro. Iji zere ịkụtu akụkụ osimiri ahụ, aghaghị m iji anya dị nkọ legide anya n'osimiri ahụ na-agbagwoju anya wee jiri aka abụọ bulie ube ahụ. Dị ka oké mmiri ozuzo na-ebuli osimiri ahụ pụọ n'akụkụ mmiri (ma gbuo oge ụgbọ elu anyị site na Bettles, Alaska ụbọchị atọ), a na-asachapụ ebe ọ bụla nwere ike ịnọ n'ogige site na uzuzu wee tinye ya. Afọ 36 agafeela kemgbe m jere ozi dị ka onye ndu na Osimiri Noatak n'afọ a, anaghị m enwe ihe ncheta na-ese n'elu mmiri na mba wildest enwere ike, mana ọ tụrụ m n'anya etu mgbanwe ihu igwe siri gbanwee ihe m maara. Enwere m mmasị n'ọzara n'ime ndụ m niile maka mmeghari ohuru nke ime mmụọ, yabụ ahọpụtara m Noatak ka ọ bụrụ njem nlegharị anya ọzara kachasị mma iji soro nwa m nwoke dị afọ 15 Alistair na ezinụlọ ọzọ kerịta. Ana m agbalịkwa ịgbanarị nnukwu okpomọkụ na ọhịa. anwụrụ ọkụ na Colorado. Echere m na nke a ga-abụ ihe omume mara mma na Far North. N'ụzọ tụrụ m n'anya, okpomọkụ dị nso na 90 degrees Fahrenheit maka ụbọchị atọ n'usoro. Ndị ahụhụ ndị a na-eju anya oké. Anyị bịara ebe a n'August, na-atụ anya na ntu oyi nke na-amalitekarị n'ọnwa ahụ ga-egbu ajọ anwụnta anwụnta. Ma mgbanwe ihu igwe agbatịwo ogologo oge. oge okpomọkụ na-egbu oge oyi, ya mere, anyị chọrọ isi ụgbụ na ụmụ ahụhụ. Mụ na Alistair na-egwu mmiri ugboro ugboro n'osimiri iji dajụọ. Nke a bụ ọrụ m na-echetụbeghị echiche n'oge ọtụtụ njem na oyi na-atụ n'ebe ugwu. Ma n'ime afọ isii gara aga, Alaska enweela ihu igwe kachasị mma na ndekọ. Ebe ọ bụ na njem mbụ m na isi mmalite ndị a na 1982, okpomọkụ nke Arctic ebiliwo site na ọtụtụ degrees Fahrenheit. N'oge ahụ, anyị na-eji ejiji maka oyi n'izu mbụ nke August. Otú ọ dị, n'oge na-adịghị anya, ndị ọkà mmụta sayensị malitere ịdọ aka ná ntị na Arctic N'ime iri afọ ole na ole kemgbe ahụ, oke ọkụ na-adịghị ahụkebe na ọkụ ọhịa emetụtawo akụkụ a nke Alaska. Mgbe oké ifufe ahụ rutere n'August 5, okpomọkụ dara karịa ogo 50, na mgbe anyị si n'Ọnụ Ụzọ Ámá Arctic pụta ma banye na Noatak National Reserve, mmiri ozuzo ahụ dakwasịrị ọzọ. Ala ịkpa nke iwu kwadoro n'etiti ogige ntụrụndụ abụọ ahụ ruru ihe karịrị nde 13. acres, na-eme ka ọ bụrụ ebe kachasị ukwuu na-enweghị njedebe na mba ahụ, na-echebe usoro osimiri na-adịghị agbanwe agbanwe. Ma nyere nzaghachi cascading na-adịghị ahụkebe nke mgbanwe ihu igwe, ọnọdụ nchebe nke mpaghara ahụ adịghị ka ọ nwere nkasi obi ọ bụla. Otu n'ime ha bụ agbaze nke permafrost, bụ́ nke na-ekpuchi ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu ụzọ n'ụzọ anọ nke ebe ugwu. Akọwaara m Alistair na okpomọkụ zuru ụwa ọnụ ewepụla permafrost n'ime friza a ma ama. Ọtụtụ nde afọ nke mmegharị crustal, ikpocha glacier, na ala ala. Nkwenye akpaliwo ma kwanye obodo osisi oge ochie n'ime ala, na-eme ka ha banye ngwa ngwa n'ime permafrost tupu ihe niile ree ure. Kemgbe mmalite nke mgbanwe mgbanwe nke ụlọ ọrụ mmepụta ihe, permafrost nwere ọtụtụ carbon karịa ka ụmụ mmadụ wepụtara. Ugbu a, ọ dị ka a na-etinye akwụkwọ nri oyi kpọnwụrụ n'ebe a na-esi nri kichin. Permafrost amalitela ire ere ma na-ebunye carbon na methane n'ime ikuku - na-agbakwunye gas griin haus nke ụmụ mmadụ na-emepụta bụ ndị kpatara okpomọkụ ụwa. N'oge mgbago tundra na 1980s, ụkwụ m na-anọkarị nkụ; oge a, anyị na-agbanye akpụkpọ ụkwụ anyị ugboro ugboro ma na-ejegharị na tundra nke jupụtara na anya mmiri nke permafrost. Ugwu dị n'elu enweghị snow. Snow na ọnụ ụzọ ámá nke North Pole fọrọ nke nta ka ọ pụọ n'afọ niile. Dị ka otu nnyocha si kwuo, nke 34 square. kilomita nke snow na-acha ọcha nke a hụrụ na 1985, naanị kilomita anọ fọdụrụ n'afọ 2017. Na Noatak, ka nkume ndị ahụ dara na ájá wụsara n'osimiri ahụ, anyị aghaghị ịkwọ ụgbọ mmiri anyị gburugburu ụlọ akụ ahụ gbazere. gbachie na sedimenti awụsara. Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya banyere obere osimiri na iyi na mpaghara ahụ chọpụtara na ịgbaze permafrost na-eme ka mmiri dị jụụ, nke ndị ọkà mmụta ihe ndị dị ndụ na-ekwu nwere ike imebi mmepụta salmon. Nke a akpatala nchegbu ogologo oge maka obodo ndị dịpụrụ adịpụ nke na-adabere na salmon maka ndụ ha. Mgbe anyị na-efeba, anyị hụkwara otu ọdọ mmiri a na-akpọ thermokarst ka ọ na-agba ọsọ na-agbaba n'ime tundra nke verdant. Ihe na-akpata ya bụ mgbaze nke ice dị n'elu ebe mmiri na-agbaze. Ọdọ mmiri na-esikwa na basin jupụta n'ihi na mgbidi tundra gbara ya gburugburu gbazere dị ka butter. Ka ihu igwe na-adabara ha mma, osisi osisi na-akwagakwa n'ebe ugwu na tundra na ebe ahịhịa dị ala. Osisi ndị ahụ na-ebugakwu ọkụ anyanwụ site na snow na ala na permafrost. N'afọ 1982, ahụrụ m otu akwụ nke ezinụlọ wolf bi. n'elu mmiri nke Noatak, nke osisi birch dwarf na ahịhịa gbara gburugburu. Taa, ọtụtụ n'akụkụ osimiri na-eji osisi willow ndị dị elu kpuchie. N'ihi na osisi na-enye ọtụtụ n'ime ike na-enye ike na ebe obibi maka anụ ọhịa, "Arctic greening" a na-agbanwe usoro gburugburu ebe obibi dum. Na-adọrọ mmasị site na osisi osisi osisi ndị a, moose, beavers na snowshoe hares na-akwaga ugbu a n'ebe ugwu na-eme ka mgbanwe ndị ọzọ. Osisi na-ebelata lichen. mkpuchi, nke bụ nri dị mkpa maka ihe karịrị 250,000 reiner na-agafe n'ógbè ahụ, ụfọdụ n'ime ha na-aga 2,700 kilomita na site n'ebe a na-azụ nwa. Ọ bụ ezie na anyị ahụla mgbanwe niile, anyị ka na-aṅụbiga mmanya ókè n'ime ọzara dịpụrụ adịpụ na nke na-enweghị njem na n'ime njem 90-mile, njem ụbọchị isii site n'Ọdọ Mmiri Pingo ruo Ọdọ Mmiri Kavaculak, anyị hụrụ naanị onye ọzọ. Anyị jidere trout na osimiri, na Anyị ṅụọ ya maka nri abalị ka anyị na-ezere anwụ na-achasi ike n'okpuru ụgbọ mmiri a na-akwado. Anyị na-amaliri blueberries ọhịa. na tundra. Ihe ndị a niile bụ n'ihi na ndị na-azụ anụ na-azụ ụmụ ha site n'ogige nwa atụrụ n'oge okpomọkụ dị ka ha nọworo kemgbe ọtụtụ puku afọ. Anyị ahụghị ọtụtụ mmadụ, ma anyị maara na ha nọ ebe ahụ, ebe, na-agba ọsọ n'ìgwè, ihe dị ka sentimita ole na ole iche. ma ọ dịghị mgbe pushing onye ọ bụla ọzọ, ha hamstrings bụ veritable castanets click Ụda, ha ukwu ụkwụ pịa na nkume. Ndị a tawny e kere eke ịkpafu n'ụzọ ochie ha ụzọ, dị ka anwụrụ ọkụ, na-agafe na otu n'ime anyị ikpeazụ oké tọgbọrọ chakoo. Ogige ntụrụndụ ndị a bụ akụ dị mkpa nke ọchịchị onye kwuo uche anyị, a na-ewerekwa ya dị ka ihe ncheta nye ọgbọ ndị ga-abịa n'ihu site na Congress na ndị isi oche ndị gara aga. Ugbu a, ha na-egosi ọdịnihu nke mgbanwe ihu igwe, nke meriri Arctic n'ụzọ a na-ahụtụbeghị mbụ na ụwa dị oke ọkụ. Otu abalị na-enweghị ike ịrahụ ụra, esi m n'ebe nwa m nwoke nọ na-ehi ụra pụọ, sikwa n'ụlọikwuu anyị banye n'ìhè dị nro nke anyanwụ dara n'etiti abalị, egwurugwu na-agbagọ dị ka àkwà mmiri Chineke nyere n'elu osimiri ahụ. N'oge dị otú ahụ. , Naanị ihe m nwere ike iche bụ ụmụ m nwoke abụọ, na otú ha na ụmụ anyị niile ga-esi eche ihu na-ejighị n’aka nke ikpo ọkụ nke ụwa. Jon Waterman bụ onye bụbu onye nlekọta ogige ntụrụndụ mba na onye ode akwụkwọ nke National Park Atlas of National Geographic. The Times agba mbọ na-ebipụta akwụkwọ ozi dị iche iche na onye editọ. Anyị chọrọ ịnụ echiche gị na nke a ma ọ bụ nke ọ bụla n'ime anyị isiokwu. Lee ụfọdụ ndụmọdụ. Nke a bụ anyị email: letters@nytimes.com.